Umowa licencyjna

Jest to umowa, na podstawie której Licencjodawca udziela zgody na korzystanie z określonego utworu na oznaczonych polach eksploatacji Licencjobiorcy.

Na potrzeby niniejszego tekstu Strony tej umowy nazwiemy:

• Licencjodawca – Strona, która udziela licencji;
• Licencjobiorca – Strona, która jest uprawniona z tytułu udzielonej licencji;

Kwalifikacja prawna umowy: umowa nazwana wynikająca z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Mające zastosowania przepisy: Kodeks Cywilny, ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Podstawowe postanowienia

• Przedmiot umowy. Należy określić przynajmniej:
  
  • Oświadczenia stron, w szczególności Licencjodawcy – Licencjodawca powinien wprost oświadczyć, iż przysługują mu prawa autorskie do danego utworu (chyba, że sam jest Licencjobiorcą, który udziela sublicencji) i może udzielić licencji na warunkach określonych w umowie, nie toczy się żaden spór dotyczący rzeczonego utworu oraz, że korzystanie z utworu przez Licencjobiorcę nie naruszy praw osób trzecich; naruszenie tych oświadczeń powinno być traktowane jako wada prawna i prowadzić do odpowiedzialności Licencjodawcy;
  • Określenie licencji – umowa powinna wprost wskazywać, że dochodzi do udzielenia licencji, bez przeniesienia praw autorskich, które pozostają przy Licencjodawcy; ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewiduje następujące licencje:
    
    • licencja wyłączna i niewyłączna - w zależności od tego, czy Licencjobiorca jest jedynym podmiotem uprawnionym do korzystania z licencji (licencja wyłączna), czy analogiczne uprawnienia mają także inni licencjobiorcy (licencja niewyłączna); licencja wyłączna wymaga zachowania formy pisemnej umowy pod rygorem nieważności;
    • licencja odpłatna i nieodpłatna - istnieje prawne domniemanie, że licencja była udzielona odpłatnie; stawki licencyjne powinny zostać jednak dla pełnej czytelności określone w umowie;
    • licencja zawarta na czas oznaczony i nieoznaczony – z zastrzeżeniem, że umowa zawarta na czas dłuższy niż 5 lat, po upływie tego terminu jest uważana za zawartą na czas nieoznaczony; istnieje domniemanie, że licencja upoważnia do korzystania z utworu przez 5 lat;
    • licencja z prawem do udzielania dalszych licencji (sublicencji) przez Licencjobiorcę, lub bez tego prawa;
    • licencja z ograniczeniem terytorialnym lub bez tego ograniczenia – ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych określa domniemanie, że licencja jest udzielona na terytorium państwa, na którym Licencjobiorca ma swoja siedzibę, umowa może to uregulować odmiennie;
• Zobowiązania Licencjobiorcy do ochrony kodu źródłowego, jeśli został mu udostępniony oraz zachowania odpowiednich standardów bezpieczeństwa celem zapobieganiu nieuprawnionego korzystania z utworu; w praktyce jednak, kod źródłowy nie jest najczęściej udostępniany Licencjobiorcy i nie jest on uprawniony do samodzielnego rozwoju oprogramowania, odmienne regulacje mogą rodzić wątpliwości co do własności oprogramowania zmodyfikowanego, w szczególności ustalenia czy powstał utwór zależny i jak kształtują się autorsko-prawne uprawnienia do tego oprogramowania; na pewną ingerencje w utwór pozwalają jednak przepisy prawa autorskiego, w szczególności jeśli miałoby to służyć zapewnieniu współdziałania oprogramowania z innymi programami;
• Określenie opłaty licencyjnej - przyjmując, że licencja ma charakter odpłatny; opłaty mogą zostać ukształtowane w różny sposób w zależności od modelu dystrybucji; może to być opłata jednorazowa, zwłaszcza jeśli licencja ma charakter wyłączny lub przyjąć formę świadczeń okresowych np. kwartalnych lub rocznych; oprogramowanie standardowe (off the shelf) często uzależnia opłatę licencyjną od liczby stanowisk komputerowych/urządzeń na których będzie można korzystać z licencji na dane oprogramowanie;
• Czas trwania licencji – licencja może być udzielana na czas oznaczony i nieoznaczony, co powinno przede wszystkim wynikać z potrzeb Licencjobiorcy; umowa zawarta na czas określony przekraczający 5 lat jest uważana po upływie tego czasu za zawartą na czas nieoznaczony, co rodzi możliwość wypowiedzenia przez twórcę z zachowaniem terminów umownych, a w ich braku na rok naprzód, na koniec roku kalendarzowego;
• Wypowiedzenie - jeśli umowa ma postać licencji na czas nieoznaczony (lub jest ona tak intepretowana z uwagi na zawarcie jej na okres dłuższy niż 5 lat), co rodzi możliwość jej wypowiedzenia, strony mogą jednak nadać większą trwałość umowie z zastosowaniem odpowiednich klauzul w umowie. Najpopularniejszymi sposobami jest zobowiązanie Licencjodawcy do niewypowiadania umowy w danym czasie, często z zastrzeżeniem kary umownej. Innym sposobem jest wydłużenie okresu wypowiedzenia do kilkuletniego. Należy jednak ostrożnie formułować tego rodzaju klauzule, by nie zostały one zakwestionowane przez sąd jako sprzeczne z prawem lub służące obejściu ustawy, a przez to nieważne;
• Środki ochrony prawnej – umowa licencyjna może przewidywać aktywną rolę Licencjodawcy w przypadku roszczeń podmiotów trzecich do Licencjobiorcy związanych ze zgodnym z umową korzystaniem z licencji. Licencjodawca może wówczas być zobowiązany do podjęcia środków prawnych i np. wszczęcia procesu lub wstąpienia w proces sądowy zainicjowany przez podmiot trzeci oraz przejęcia wszelkich roszczeń, jakie są kierowane przez ów podmiot trzeci do Licencjobiorcy;
• Kary umowne – umowa może przewidywać kary umowne związane w szczególności z wadą prawną licencjowanego oprogramowania tj. sytuacją, gdy Licencjodawca nie był w istocie podmiotem uprawnionym do udzielenia zezwolenia na korzystanie z oprogramowania lub nie mógł tego zrobić w danym zakresie; Licencjobiorca częstokroć czyni istotne nakłady finansowe np. wdrażając oprogramowanie w swoim przedsiębiorstwie i bazując na tym, iż Licencjodawca jest w tym zakresie podmiotem uprawnionym do zezwolenia na korzystanie z oprogramowania;
• Określenie pól eksploatacji, tj. sposób korzystania z danego utworu w obrocie; szczególnie istotnym jest by w umowie w sposób wyczerpujący określić pola eksploatacji, ponieważ Licencjobiorca nabywa swoje uprawnienie tylko na wyraźnie wskazanych polach, nie działają w tym zakresie żadne reguły pozwalające na domniemanie nabycia praw do pól wyraźnie niewymienionych; pola eksploatacji należy dostosować do potrzeb Licencjobiorcy jego zamierzeń gospodarczych; można również przewidzieć postanowienia umowne co do pól eksploatacji, które powstaną w wyniku postępu technicznego, zobowiązując strony do negocjacji rozszerzenia licencji o dodatkowe pola; ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych wyróżnia, w sposób przykładowy, następujące pola eksploatacji:
  • w zakresie utrwalania i zwielokrotniania utworu - wytwarzanie określoną techniką egzemplarzy utworu, w tym techniką drukarską, reprograficzną, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
  • w zakresie obrotu oryginałem albo egzemplarzami, na których utwór utrwalono - wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy;
  • w zakresie rozpowszechniania utworu w sposób inny niż określony w pkt 2 - publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, a także publiczne udostępnianie utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
• Ograniczenie odpowiedzialności - Licencjodawca zazwyczaj nie ponosi odpowiedzialności za jakiekolwiek szkody, które wynikają z korzystania z licencjowanego oprogramowania w sposób sprzeczny z przeznaczeniem, nieprawidłowy oraz za utracone przez Licencjobiorcę korzyści; może również dojść do szerszego wyłączenia odpowiedzialności Licencjodawcy, który np. nie będzie odpowiadał za przypadki incydentalnej utraty danych, uszkodzenia oprogramowania, uszkodzenia sprzętu etc.
• Usługi dodatkowe – Licencjodawca może świadczyć dodatkowe usługi np. wdrożenia oprogramowania u Licencjobiorcy, przeprowadzenia szkoleń personelu, rozwoju oprogramowania czy świadczenia usług SLA; zazwyczaj jednak tego rodzaju usługi stanowią przedmiot odrębnych umów;
• Procedura eskalacji sporu - np. powołanie komitetu sterującego i klauzula dot. Polubownego rozwiązywania konfliktów lub klauzula mediacyjna;

Dodatkowe postanowienia, pytania i problemy

• Jednym z istotniejszych zagadnień jest okres obowiązywania licencji; licencja zawarta na czas nieoznaczony może zostać wypowiedziana, jeśli strony chcą nadać umowie większą trwałość powinny wprowadzić dodatkowe postanowienia umowne;
• Należy w sposób możliwie wyczerpujący uregulować kwestie pól eksploatacji, nie poprzestawać na tych wymienionych w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych.