Aktualności prawne - styczeń / luty 2025

AI Act

2 lutego 2025 r. zaczęły obowiązywać pierwsze przepisy unijnego rozporządzenia AI Act dotyczące przede wszystkim praktyk niedozwolonych w zakresie wykorzystywania modeli AI, jak również obowiązku zapewnienia odpowiedniego poziomu kompetencji personelu dla podmiotów dostarczających rozwiązania AI. Warto zauważyć, że AI Act zakazuje systemów AI, które m.in. stosują techniki podprogowe lub manipulacyjne, wykorzystują ludzkie słabości, prowadzą scoring społeczny, oceniają ryzyko popełnienia przestępstwa na podstawie profilowania lub cech osobowości, tworzą lub rozbudowują bazy danych służące rozpoznawaniu twarzy, analizują emocje danej osoby np. w miejscu pracy lub w szkole, służą kategoryzacji biometrycznej. Co równie istotne, pracodawcy (dostawcy lub podmioty stosujące systemy AI) będą zobowiązani do podejmowania środków w celu zapewnienia odpowiedniego poziomu kompetencji w zakresie AI wśród swojego personelu. Kolejne przepisy AI Act wejdą w życie od 2 sierpnia 2025 r. i będą dotyczyły m.in. obowiązków dostawców modeli AI ogólnego przeznaczenia – tj. dużych generatywnych modeli AI, zdolnych do generowania tekstów, obrazów i innych treści – a także kar za nieprzestrzeganie postanowień rozporządzenia. Polska ustawa regulująca wykorzystywanie systemów sztucznej inteligencji w dalszym ciągu jest na etapie legislacyjnym.

Zgłaszanie naruszeń ochrony danych osobowych

Urząd Ochrony Danych Osobowych stoi na rygorystycznym stanowisku, zgodnie z którym każde naruszenie danych osobowych (nawet niskie lub niewielkie) powinno być zgłaszane do UODO. Prezes UODO zapowiada, że zaktualizowany poradnik w tym zakresie dotyczący oceny ryzyka ochrony danych osobowych zostanie opublikowany w najbliższych miesiącach. W poradniku UODO zostanie opisany trzystopniowy model postępowania w przypadku naruszenia ochrony danych osobowych. Stopień pierwszy to brak ryzyka. Dopóki administrator jest w stanie wykazać, że ryzyko w zasadzie nie występuje, należy to naruszenie wyłącznie dokładnie udokumentować. Stopień drugi to ryzyko zwykłe. Jeżeli naruszenie ochrony danych osobowych może generować ryzyko – jakiekolwiek ryzyko - należy je udokumentować (stopień pierwszy) i zgłosić prezesowi UODO (stopień drugi). Stopień trzeci to wysokie ryzyko. Naruszenia ochrony danych osobowych, które mogą generować wysokie ryzyko, należy udokumentować (stopień pierwszy), zgłosić prezesowi UODO (stopień drugi) i zawiadomić o tym naruszeniu osoby, których dane te dotyczą (stopień trzeci).

Koniec działania platformy ODR

Z dniem 20 marca 2025 r. wygasa możliwość składania skarg za pośrednictwem platformy ODR, służącej jako interaktywna platforma internetowa umożliwiająca konsumentom i przedsiębiorcom pozasądowe rozstrzygnięcie sporów wynikających z e-transakcji. To szczególnie istotna informacja dla przedsiębiorców działających w branży e-commerce, ponieważ wpływa ona na brzmienie regulaminów sklepów internetowych. Oznacz to, że podmioty działające w branży e-commerce powinny zaktualizować brzmienie regulaminu sklepu internetowego poprzez usunięcie informacji o możliwości składania skarg przez konsumentów za pośrednictwem platformy ODR.

Projekt nowych przepisów dot. mobbingu

Opublikowano projekt nowelizacji kodeksu pracy, przygotowany przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej, w zakresie uregulowania mobbingu. Zgodnie z nowymi przepisami pracodawca będzie zobowiązany aktywnie i stale przeciwdziałać mobbingowi przez stosowanie mechanizmów prewencyjnych, wykrywanie oraz właściwe reagowanie, a także przez działania naprawcze i wsparcie osób dotkniętych mobbingiem. Mobbing ma być natomiast zdefiniowany jako zachowanie polegające na uporczywym nękaniu pracownika, a uporczywość ta będzie polegała na powtarzalnych, nawracających lub stałych zrachowaniach. Pracownik, który doznał mobbingu będzie uprawniony do dochodzenia od pracodawcy zadośćuczynienia w wysokości nie niższej niż wysokość wynagrodzenia za okres 6 miesięcy lub odszkodowania. Nowe przepisy oznaczają zatem, że pracodawcy będą zobowiązani wdrożyć odpowiednie dokumenty wewnętrzne w celu wypełnienia obowiązków, które będą miały na celu prewencję, wykrywanie oraz właściwe reagowanie na przypadki mobbingu w miejscu pracy.

Projekt nowelizacji prawa własności przemysłowej

Zapowiedziano projekt nowelizacji prawa własności przemysłowej, który ma ułatwić rozpatrywanie zgłoszeń wzorów użytkowych (czyli rozwiązań technicznych, które podlegają ochronie zbliżonej do patentowej, ale nie muszą spełniać kryterium wynalazczości). Propozycja zakłada, wprowadzenie systemu rejestrowego, w którym pozytywne rozpatrzenie zgłoszenia nie będzie wymagało sprawozdania o stanie techniki. Nowe przepisy budzą wiele wątpliwości, w szczególności w zakresie tego, czy nie będą prowadziły do nadużywania zgłaszania wzorów użytkowych w odniesieniu do tych niespełniających wymogów ustawowych, w szczególności w zakresie przesłanki nowości, a które formalnie będą mogły być zarejestrowane.

Planowane zmiany w ordynacji podatkowej

Ministerstwo Finansów zapowiada zmiany w ordynacji podatkowej od 2026 r., które miałyby obejmować: (i) zastąpienie instytucji nieprzedawniania się zobowiązań podatkowych zabezpieczonych hipoteką lub zastawem skarbowym, instytucją przerwania biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego wskutek ustanowienia hipoteki przymusowej lub zastawu skarbowego; (ii) dostęp RPO do akt podatkowych, w tym akt zawierających informacje pochodzące z instytucji finansowych; (iii) zastąpienie zawieszenia biegu terminu przedawnienia zobowiązania podatkowego w związku ze wszczęciem postępowania o przestępstwo lub wykroczenie skarbowe innym rozwiązaniem legislacyjnym (jakim? – na ten moment nie wiadomo). Zmiany mają wejść w życie od 1 stycznia 2026 r.

Rozwiązania dla przedsiębiorców dotkniętych powodzią

Od 6 stycznia 2025 r. przedsiębiorcy z terenów objętych ubiegłoroczną powodzią mogą składać wnioski o umorzenie składek na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Z tego rozwiązania mogą skorzystać nie tylko przedsiębiorcy dotknięci bezpośrednio skutkami powodzi, ale również ci, którzy zostali poszkodowani pośrednio (np. takie podmioty, które nie mogą prowadzić działalności ze względu na zniszczoną infrastrukturę w szczególności z branży hotelarskiej). Program dotyczy składek na: ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Solidarnościowy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych lub na Fundusz Emerytur Pomostowych. ZUS może umorzyć składki za miesiąc lub miesiące kalendarzowe obejmujące okres sierpień – grudzień 2024 r. Warunkiem do skorzystania z umorzenia składek jest wykazanie spadku przychodów z prowadzonej działalności o co najmniej 40% między porównywanymi miesiącami. Wnioski o umorzenie składek mogą złożyć także przedsiębiorcy, którzy złożyli już wnioski o przesunięcie terminu płatności składek. W przypadku, gdy składki zostały już opłacone, przedsiębiorcy otrzymają od ZUS ich zwrot lub zostaną zaliczone na poczet kolejnych miesięcy.